آیا باتری گوشی منفجر می‌شود؟ {توضیح علمی}

گوشی موبایل می‌تواند جان صاحبش را بگیرد! این واقعیت تلخی است که پس از مرگ مردی هند در سال ۲۰۲۴ دوباره به مردم دنیا اثبات شد. یک گوشی مدل CMF فون ۱ از برند ناثینگ درحالی منفجر شد که صاحب آن در حال موتورسواری بود. سوختگی شدید این مرد هندی به مرگ او منجر شد و خاطرات تلخی از انفجارهای پیاپی سال‌های گذشته مانند انفجار گلکسی نوت ۷ سامسونگ را به یاد آورد. چنین اتفاق‌هایی به سؤال‌هایی مانند «آیا باتری گوشی منفجر می‌شود؟» یا «ممکن است باتری گوشی من هم بترکد؟» منجر می‌شوند و کاربران را نگران می‌کنند. در این مقاله به این دو سؤال مهم پرداخته‌ایم و علت انفجار گوشی‌های موبایل و روش‌های پیشگیری از آن را بررسی کرده‌ایم.

چرا باتری گوشی منفجر می‌شود؟

اگر بگوییم باتری گوشی خطرناک‌ترین بخش آن است، پربیراه نگفته‌ایم! با اینکه گوشی‌ها به دلایل مختلف منفجر می‌شوند، ریشه اصلی انفجارها اغلب باتری است.

توضیح علمی انفجار باتری گوشی

برای پاسخ به چرایی انفجار باتری ابتدا باید نحوه کارکرد باتری را درک کنیم. درون هر باتری سه جزء اصلی وجود دارد: دو الکترود (یکی مثبت و یکی منفی) و ماده‌ای شیمیایی به‌نام الکترولیت. الکترولیت یون‌ها را بین دو الکترود جابه‌جا می‌کند تا با این کار انرژی در باتری آزاد شود. نکته مهم اینجا است که الکترودها نباید هرگز مستقیماً با هم تماس پیدا کنند. برای جلوگیری از این تماس خطرناک، جداکننده‌هایی در باتری تعبیه‌شده‌اند که مانند یک فیلتر فقط اجازه‌ی عبور یون‌ها را می‌دهند و مسیر الکترودها را مسدود می‌کنند.

تا وقتی این سیستم درست کار کند، جای نگرانی نیست اما اگر این جداکننده به‌هردلیلی، از نقص در ساخت گرفته تا حرارت زیاد، دچار مشکل شود، ممکن است الکترودها با هم تماس پیدا کنند. در این حالت انرژی‌ای که باید به مرور آزاد شود، ناگهان و بدون کنترل وارد الکترولیت می‌شود. الکترولیت، ماده‌ای بسیار ناپایدار و حساس به گرماست. با افزایش ناگهانی انرژی، الکترولیت گاز تولید می‌کند و گرما افزایش می‌یابد یا به اصطلاح واکنش می‌دهد. این چرخه واکنش‌ها آنقدر تکرار می‌شود که حرارت زیاد به فرار حرارتی منجر می‌شود. فرار حرارتی یعنی دقیقاً‌ همان لحظه‌ای که گوشی موبایل به‌اندازه یک بمب کوچک خطرناک شده‌است. خبر خوب این است که در موارد نادری خود گوشی نقص فنی دارد؛ بنابراین نیاز نیست ذهن خود را درگیر مشکل فنی کنید. فقط کافی است از گوشی خود به خوبی مراقبت کنید.

بیشتر بخوانید:

آموزش افزایش عمر باتری گوشی با ۱۷ روش ساده

حرارت زیاد؛ دشمن اصلی باتری

همانطور که در توضیح علمی انفجار باتری گوشی اشاره شد، مواد داخل باتری به حرارت بسیار حساس‌اند؛ بنابراین دشمن اصلی باتری حرارت زیاد است. باتری‌های لیتیوم-یونی طوری طراحی شده‌اند که دربرابر حرارت مقاومت کنند اما اگر حرارت از میزان خاصی بیشتر شود، اجزای داخل باتری بی‌ثبات شده و اوضاع خطرناک می‌شود! خوشبختانه کاربران می‌توانند از افزایش حرارت جلوگیری کنند. دو تا از موقعیت‌های خطرناکی که به افزایش حرارت منجر می‌شود را در ادامه می‌خوانید.

محل شارژ کردن گوشی

افراد کمی به این نکته دقت می‌کنند اما محل شارژ کردن گوشی نقش بسیار مهمی در افزایش یا کاهش میزان حرارت آن دارد. وقتی گوشی را روی سطوحی مانند مبلمان، تخت یا فرش شارژ می‌کنید، احتمال داغ شدن گوشی بیشتر می‌شود. این سطوح از تهویه حرارت تولیدشده هنگام شارژ جلوگیری می‌کنند؛ بنابراین انباشت حرارت و درنهایت داغ کردن گوشی محتمل است. محل شارژ گوشی را خصوصاً باید درمورد گوشی‌هایی که قابلیت شارژ‌ سریع پیشرفته دارند جدی گرفت. در فرآیند شارژ سریع که گاه یک باتری ۵۰۰۰ میلی‌آمپرساعتی را در کمتر از نیم‌ساعت شارژ می‌کند، حرارت زیادی ایجاد می‌شود. با قراردادن گوشی بر سطوحی مانند سرامیک یا میز می‌توان حرارت را کنترل کرد.

حرارت بر اثر نور آفتاب

اگر در روزهای گرم تابستان گوشی خود را به مدت طولانی در معرض نور مستقیم آفتاب قرار می‌دهید، بهتر است تجدیدنظر کنید! این کار زمانی خطرناک‌تر می‌شود که یک منبع حرارتی دیگر مانند رادیاتور ماشین هم نزدیک گوشی باشد. این موقعیت موجب کاهش عمر باتری گوشی و افزایش احتمال انفجار می‌شود. در بدترین حالت شخصی را تصور کنید که در یکی از گرم‌ترین ماه‌های سال درحالیکه گوشی در معرض نور آفتاب است، در ماشین اقدام به اجرای یک گیم سنگین گرافیکی می‌کند! در این سناریو باتری گوشی هم به‌دلیل اجرای یک نرم‌افزار سنگین و هم به‌دلیل حرارت، تحت‌فشار زیادی است.

انفجار باتری بر اثر ضربه به گوشی

دومین دشمن خطرناک باتری گوشی، ضربه است. سقوط گوشی از ارتفاع زیاد یا ضربه به جسم سخت می‌تواند منجر به خرابی داخلی گوشی و حتی اتصالی کردن باتری شود. در بدترین حالت، اتصالی کردن باتری به اختلال در مکانیسم عملکرد باتری منجر می‌شود که خطر انفجار را حتی چند روز پس از ضربه در پی دارد. البته دقت کنید که هر ضربه‌ای مساوی با خرابی باتری نیست و نباید زیاد نگران آن باشید. ضربه درصورتی خطرناک است که به باتری یا مدار شارژ آسیب بزند و باعث دفرمه شدن بدنه یا زنگ‌زدگی قسمت‌های فلزی گوشی شود.

نگهداری گوشی‌های قدیمی

شما هم گوشی‌های قدیمی خود را به یاد خاطرات قدیمی در خانه نگهداری می‌کنید؟ اگر جزو این دسته کاربران هستید، بهتر است بدانید که دستگاه‌های دارای باتری لیتیوم-یونی حتی درصورت عدم استفاده هم احتمال خرابی باتری دارند و ممکن است پس از مدتی دچار باد کردن باتری یا نشتی شوند. بنابراین این توصیه‌های امنیتی را جدی بگیرید:

• گوشی‌های قدیمی خود را حتماً در محیط خشک و خنک و ترجیحاً به دور از محیط‌هایی با احتمال آتش‌گرفتگی (کمد و کشو چوبی و...) نگهداری کنید.
• هر چند ماه یکبار ظاهر گوشی را از نظر باد کردن سطح گوشی، بوی سوختگی و هرگونه تغییر ظاهری غیرعادی بررسی کنید.
• درصورت مشاهده علائم خطرناک، با رعایت احتیاط کافی آن را به مراکز بازیافت الکترونیکی معتبر تحویل دهید.

شارژر فیک یا ناسازگار

یکی دیگر از عواملی که می‌تواند منجر به اختلال در روند شارژ گوشی شود، شارژر فیک یا ناسازگار است. بااینکه شارژهای اوریجینال هزینه بیشتری دارند، امنیت گوشی را تضمین می‌کنند و منجر به خسارات سنگین در آینده نمی‌شوند. هنگام خرید کابل شارژ و شارژر به سازگاری توان آداپتور و گوشی خود دقت کنید.

مدام به شارژ زدن گوشی

بااینکه تصورات خطرناکی از زیاد شارژ کردن باتری‌های لیتیوم-یونی وجود دارد، مهندسان اقدامات متعددی برای امن شدن این باتری‌ها انجام داده‌اند. بسیاری از گوشی‌های امروزی قابلیتی دارند که از شارژ‌ بیش از حد حتی هنگام رها کردن گوشی در شارژ جلوگیری می‌کند. باتری گوشی مانند ظرفی است که هرچقدر در آن آب بریزید، نمی‌شکند بلکه آب اضافه از آن لبریز می‌شود. بنابراین علت اصلی انفجار گوشی پس از شارژ شدن اضافه به‌احتمال‌زیاد مشکل فنی باتری است. بااین‌حال نباید مدام در رها کردن گوشی در شارژ زیاده‌روی هم کنید.

دان اشتاینگارت، دانشمند علوم مواد در دانشگاه پرینستون، می‌گوید:

«باتری مثل یک کش پلاستیکی است. وقتی باتری را شارژ می‌کنید، در واقع دارید کش را می‌کشید؛ و وقتی از آن استفاده می‌کنید، رهایش می‌کنید. همون‌طور که اگر بیش از حد کش را بکشید ممکن است پاره شود، وارد کردن انرژی زیاد به یک سمت باتری هم می‌تواند آن را از بین ببرد».

۱۰ نشانه انفجار باتری لیتیوم-یونی که باید جدی بگیرید

اغلب دستگاه‌هایی که به‌طور روزمره استفاده می‌کنیم، باتری لیتیوم-یونی دارند. بنابراین بهتر است علائم انفجار این نوع باتری‌ها را بدانید تا قبل از وقوع انفجار اقدامات امنیتی را انجام دهید.

۱. حرارت گوشی خیلی زیاد است

افزایش دما بدنه گوشی یکی از علائم خطرناک انفجار است که باید جدی گرفته شود.

۲. بدنه گوشی باد کرده یا درزهای آن باز شده‌است

باتری‌های قابل‌شارژ درصورت خرابی ممکن است دچار تورم شوند و حتی سایر اجزای دستگاه مانند نمایشگر را از جا خارج کنند یا از شدت تورم دستگاه را خم کنند.

۳. بوی مواد شیمیایی از گوشی بلندشده‌است

بوی مواد شیمایی مستقیماً به معنی اختلال در باتری نیست و ممکن است از بخش‌های دیگری هم ناشی شود. در این شرایط حتماً برای بررسی سلامت گوشی‌تان به یک مرکز تخصصی بروید.

۴. دود و بوی سوختگی از گوشی بلندشده‌است

یکی از واضح‌ترین علائم خرابی گوشی دود و بوی سوختگی است.

۵. فرآیند شارژ کردن دچار اختلال شده‌است

اگر گوشی یا لپ‌تاپ‌تان درست شارژ نمی‌شود، لزوماً انفجار در انتظارتان نیست اما حتماً باتری به مشکل خورده‌است. بنابراین توصیه می‌کنیم سلامت باتری را بررسی کنید و در صورت وجود مشکل آن را تعویض کنید.

۶. مایعات از گوشی بیرون می‌ریزد

این مایع ممکن است از باتری یا سایر قطعات گوشی ناشی شود؛ بنابراین حتماً باید گوشی را برای چکاپ به یک مرکز تخصصی ببرید.

۷. گوشی اخیراً خیلی محکم ضربه خورده‌است

ضربه محکم، خصوصاً ضربه دیدن محل باتری، یکی از علائم مهمی است که ممکن است چند روز پس از ضربه اثر مخرب آن را بر باتری ببینید.

پس از مشاهده علائم انفجار گوشی چه کنیم؟

اگر هرکدام از این علائم رخ داد، مراحل زیر را انجام دهید:

• گوشی را روشن نکنید و به‌هیچ‌وجه از آن استفاده نکنید.
• با احتیاط کامل آن را در محلی قرار دهید که حتی اگر آتش گرفت هم شئ دیگری را درگیر نکند و منجر به خرابی بزرگی نشود؛ سطوح فلزی، سرامیک یا هرجایی که آتش نگیرد در این شرایط مناسب‌اند.
• اگر گوشی آتش گرفت، به‌هیچ‌وجه روی آن آب نپاشید یا آن را در آب نیندازید زیرا ممکن است انفجار را تشدید کند. درعوض از کپسول آتش‌نشانی استفاده کنید.
• در شرایط اضطراری می‌توانید از یک جسم نسوز مانند قابلمه استفاده کنید و گوشی را بپوشانید تا خاموش شود.
• پس از خاموش شدن آتش، گوشی را روشن نکنید و آن را به یک مرکز تخصصی تعمیرات موبایل ببرید.

جمع‌بندی

با اینکه تمام برندها از آیفون گرفته تا سامسونگ و اخیراً هم ناثینگ فون دچار انفجار باتری گوشی شده‌اند، اغلب این انفجارها نه به دلیل نقص فنی اثبات‌شده بلکه خیلی وقت‌ها بخاطر نگهداری نادرست کاربران از گوشی و فشار بیش از حد بر باتری رخ داده‌اند. بنابراین تا وقتی‌که اقدامات موردنیاز را برای خنک نگه‌داشتن گوشی و مراقبت از باتری آن انجام می‌دهید، نباید نگران انفجار آن باشید.